Emocje to temat trudny – szczególnie wówczas, gdy w ich obrębie pojawiają się problemy. Jak się okazuje, wiele dzieci bardzo trafnie rozpoznaje i nazywa emocje, ale nie umie ich odpowiednio regulować i wyrażać.
Jak emocje ująć w słowa?
Nie ma jednej dobrej definicji emocji. Możemy natomiast przyjąć, że emocja to stan bardzo silnego pobudzenia organizmu. Emocje, w odróżnieniu od uczuć czy nastroju, są zazwyczaj krótkotrwałe.
Wśród podstawowych emocji możemy wyróżnić:
- złość
- radość
- smutek
- strach
- zaskoczenie
- wstręt
Od razu należy zaznaczyć, że nie ma złych, niewłaściwych emocji. Każda emocja jest ważna i potrzebna.
„Haczyk” tkwi w tym, aby mieć świadomość swoich emocji, umieć je wyrażać adekwatnie do sytuacji, nie czyniąc przy tym szkody sobie i innym, oraz regulować ich intensywność. Jest to możliwe, ale czasem trzeba poświęcić wiele pracy, aby zacząć panować nad emocjami
Lęk przed ciemnością – jak pomóc dziecku go zwalczyć?
Nie pozwól dziecku tłumić emocji
Wiele osób robi to nieświadomie, w dobrej wierze. Sądząc, że w ten sposób uczy dziecko właściwego zachowania – oczekiwanego i akceptowanego przez otoczenie. Sami często powstrzymujemy emocje, nie rozmawiamy o nich, różne ich przejawy uznajemy za niewłaściwe. Dziecko, żyjąc w świecie „pozbawionym emocji”, w którym na każdym kroku dostrzega, że nie są one pożądane, zaczyna tłumić je w sobie.
Możemy doprowadzić do sytuacji, w której chłopczyk nie będzie płakać, „bo takiemu dużemu chłopcu nie wypada”. Możemy sprawić, że dziewczynka przestanie złościć się, krzycząc i tupiąc nogami, lub głośno śmiać się i skakać z radości, bo też „nie uchodzi, aby młoda dama tak się zachowywała”. Ale… emocji nie można wyłączyć.
Który rodzic nie marzy o dziecku spokojnym, ułożonym, grzecznym i posłusznym? Cel ten osiągnie szybko, strofując malucha za każdy przejaw emocji lub w najlepszym przypadku tłumacząc, że emocje są złe, i że czegoś nie wypada. Jednak postępując w ten sposób doprowadzi do tego, że dziecko stanie się wycofane, zamknie się w sobie i doświadczy paraliżującej wyuczonej bezradności. A emocje i tak nie znikną. Będą tłumione, ale też tylko do pewnego momentu. W końcu będą musiały znaleźć ujście.
Kreatywność u dzieci – jak pomóc ją rozwijać?
Rozmawiaj z dzieckiem o emocjach
Pozmawiajmy z dziećmi o emocjach, dostosowując przekazywaną im wiedzę do ich wieku. Mówmy o tym, że emocje istnieją, że stanowią ważną część naszego życia, że nie należy ich tłumić. I co najważniejsze – że jeśli nauczymy się właściwie je nazywać, odczytywać, wyrażać i regulować, będą nam dobrze służyć.
Okaż zrozumienie i wsparcie
Musimy mieć świadomość tego, że za emocjami stoją potrzeby. Jeżeli dziecko przejawia niepożądane przez nas zachowania (i okazuje emocje w sposób bardzo ekspresyjny), warto zastanowić się, jakie jego potrzeby są niezaspokojone, bo nic nie dzieje się bez przyczyny.
W żadnym wypadku nie chodzi o to, aby dać się zmanipulować dziecku i spełniać wszystkie jego żądania, bo płacze czy krzyczy, dlatego że chce kolejną porcję lodów (choć zapewne po niej rozboli je brzuch) lub nową, drogą zabawkę. Ważne natomiast jest to, aby okazać zrozumienie dla potrzeb dziecka. Słowa mają ogromną moc, czasem więc wystarczy proste zdanie – „rozumiem, że jest Ci przykro/wiem, dlaczego się złościsz/wiem, że możesz się tego obawiać”.
Istotne jest też nasze wsparcie w trudnych dla dziecka momentach, gdy doświadcza bardzo silnych emocji. Powinniśmy przy nim być. Tylko tyle i aż tyle. Nie denerwować się, zachować spokój, pokazać, że jesteśmy i nie bagatelizujemy tego, co się dzieje.
Poza tym pamiętajmy, że dzieci są bardziej ekspresyjne niż dorośli. I zdecydowanie lepiej, jeśli wyrażają swoje emocje, niż kiedy zachowują się tak, jakby były ich pozbawione. Z takim dzieckiem znacznie trudniej podjąć jakąkolwiek rozmowę i pracę nad emocjami.
Zabawy dla dzieci – jak rozwijać wyobraźnię dziecka poprzez zabawę?
Świeć przykładem
Dziecko uczy się poprzez obserwację. Zanim zaczniemy pracować z dzieckiem nad jego emocjami, najpierw musimy uporządkować własne…
To my przekazujemy naszym dzieciom pewne wzorce zachowań – czyniąc to mniej lub bardziej świadomie. Nie bez powodu mówi się, że „niedaleko pada jabłko od jabłoni”. Przyjrzyjmy się zatem temu, w jaki sposób my wyrażamy emocje i czy potrafimy regulować ich natężenie.
Emocje mają to do siebie, że silnie „udzielają się” osobom z naszego najbliższego otoczenia. Mając tę wiedzę, możemy ją rozsądnie wykorzystać. Jeśli dziecko jest ciche i zamknięte w sobie, możemy „zarazić” je naszym optymizmem i ekspresją w wyrażaniu emocji, pokazując tym samym, że emocje są dobre i nie należy się ich bać czy wstydzić.
Jeśli zaś mamy do czynienia z dzieckiem reagującym bardzo gwałtownie na każdy bodziec, możemy wykazać się siłą spokoju i pokazywać na przykładzie wielu codziennych sytuacji, że można reagować inaczej – nie tłumiąc emocji, ale kontrolując je.
Integracja sensoryczna – czy dokładnie jest?
Baw się emocjami
Każdy może rozwijać tzw. inteligencję emocjonalną. Warto nie tylko rozmawiać o emocjach, ale z rozmowy tej uczynić świetną zabawę. Istnieje wiele ciekawych i prostych gier oraz zabaw, które pozwolą w przyjemny sposób „przemycić” element edukacyjny.
Rodzice mogą sięgnąć po wiele wartościowych książeczek dla dzieci, które tłumaczą temat emocji w bardzo przystępny sposób. Istnieją liczne publikacje traktujące o emocjach ogólnie, ale możemy nabyć również serie, w których każda z książeczek poświęcona jest konkretnej emocji. Istnieje również wiele ciekawych gier terapeutyczno-edukacyjnych (m.in. planszowych), które wspierają rozwój emocjonalny, ucząc prawidłowo rozpoznawać, nazywać i wyrażać emocje.
Pamiętajmy o tym, że emocje są częścią nas i nie powinniśmy z nimi walczyć, ale zrozumieć je i nauczyć się kontrolować tak, by dobrze nam służyły. Jeśli wiedzę tę przekażemy naszym dzieciom, damy im szansę na to, by żyły w zgodzie ze sobą i rozumiały siebie.
